łeb

1. pot. Biec, gnać, lecieć, pędzić, uciekać itp. na łeb na szyję, na złamanie karku «biec, uciekać itp. bardzo szybko, co tchu, w wielkim pośpiechu, nie zwracając uwagi na przeszkody i niebezpieczeństwo»: (...) wdział swoje połatane buty i, pędząc na łeb na szyję, wybiegł na ulicę. H. Worcell, Rewiry. Próbując nadrobić stratę, gnał na złamanie karku, a auto nie sprawiało żadnych kłopotów. CKM 11/2000.

2. pot. Coś wzięło, bierze w łeb «coś się nie udało, nie udaje, nie doszło, nie dochodzi do skutku»: Zawsze tak jest, wszystko bierze w łeb, kiedy zaczynam ganiać za spódnicą. M. Ziomecki, Lato.

3. pot. Iść łeb w łeb

a) «o zwierzętach, zwłaszcza o koniach wyścigowych: biec, galopować równo, nie prześcigając jeden drugiego»

b) «o ludziach podczas jakiejś rywalizacji: mieć przez cały czas takie same wyniki»: Mierzyliśmy czasy stoperem. Z tego nic pewnego nie wynika, ale za dwie godziny powinny być prowizoryczne wyniki pierwszej pętli. Wygląda na to, że na razie idziemy prawie łeb w łeb. J. Płoński, M. Rybiński, Tango. Azja Azją, a co sądzą o Polsce? Dogonimy was za pięćdziesiąt lat, odpowiada socjolożka Irina. – No tak – mówię – ale wtedy i my będziemy o pięćdziesiąt lat do przodu, nie sądzi pani? – A nie – ripostuje Irina – za pięćdziesiąt lat to już będziemy szli łeb w łeb. A. Strońska, Ukraina.

4. pot. Kocie łby «bruk ułożony z okrągłych, nietłuczonych kamieni»: (...) dorożki turkotały po kocich łbach Ordynackiej (...). M. Kuncewiczowa, Cudzoziemka.

5. pot. Kula, kulka w łeb «kara śmierci przez rozstrzelanie»: – Marsz naprzód! Nie próbuj uciekać, bo kula w łeb! B. Jasieński, Palę.

6. pot. Palnąć, strzelić, kropnąć, trzasnąć sobie w łeb

a) «popełnić samobójstwo»: Pisał, pisał godzinę, wypił pół litra, piwem zakąsił i strzelił sobie w łeb. Wiech, Cafe.

b) «wyrażenie używane w krytycznej sytuacji, w której komuś wydaje się, że nie ma z niej wyjścia»

7. pot. Spaść, lecieć, polecieć na łeb, na szyję, z pieca na łeb

a) «gwałtownie zlecieć z czegoś, uderzając się boleśnie w różne części ciała»

b) «o akcjach, cenach itp.: gwałtownie stracić na wartości, zmniejszyć się»: Zapotrzebowanie na ropę zmalało i ceny na światowych rynkach zaczęły lecieć na łeb na szyję – cena baryłki (ok. 159 litrów) z dwudziestu dolarów szybko spadła do dziesięciu. Polityka 27/2000. Sprzedaż poleciała na łeb na szyję. Polityka 20/2000.

Barani, kapuściany, ośli, pusty, zakuty łeb zob. głowa 4.

Bić, tłuc, walić łbem w mur, w ścianę, o mur, o ścianę zob. głowa 7.

Ciosać komuś kołki na łbie zob. ciosać 1.

Coś przyszło, wpadło komuś do łba zob. głowa 15.

Coś się (komuś) we łbie nie mieści, nie może pomieścić zob. mieścić się.

Coś strzeliło komuś do łba zob. strzelić 1.

Coś zwaliło się, spadło komuś na łeb zob. zwalić się 1.

Dać sobie łeb uciąć za kogoś, za coś zob. dać 11.

Dostać obuchem w łeb zob. obuch 2.

Dostać po łbie zob. dostać 6.

Kłaść, wkładać, wbijać itp. coś komuś do łba, w łeb zob. głowa 26.

Kręci się, zakręciło się, szumi, zaszumiało, wiruje, zawirowało, ćmi się komuś we łbie (od czegoś) zob. głowa 29.

Ktoś da, dałby sobie łeb uciąć, że... zob. dać 17.

Ktoś zwalił się, spadł komuś na łeb zob. zwalić się 2.

Kurzy się komuś z(e) łba zob. kurzyć się 2.

Łamać sobie łeb (nad czymś) zob. łamać.

Łeb się komuś kiwa zob. kiwać się.

Mieć kiełbie we łbie zob. kiełb.

Mieć łeb do czegoś zob. mieć 5.

Mieć łeb jak sklep zob. sklep.

Mieć łeb (na karku) zob. mieć 6.

Mieszać, kręcić komuś we łbie zob. głowa 40.

Nadstawiać, nastawiać łeb (łba) zob. nadstawić.

Patrzeć, spoglądać spode łba, bykiem zob. patrzeć 11.

Pęka, puchnie komuś łeb (od czegoś) zob. głowa 46.

Przewrócić komuś we łbie zob. przewrócić.

Przewróciło się, poprzewracało się komuś we łbie, ktoś ma przewrócone, poprzewracane we łbie zob. głowa 51.

Puknąć się, popukać się, stuknąć się, postukać się (palcem), uderzyć się, palnąć się w łeb zob. głowa 52.

Skręcić łeb zob. skręcić 2.

Stawać na łbie zob. stanąć 9.

Ściągnąć komuś kogoś na łeb zob. ściągnąć 2.

Ukręcić czemuś łeb zob. ukręcić 1.

Ukręcić komuś łeb zob. ukręcić 2.

Urwać komuś łeb zob. urwać 2.

Wbić coś sobie do łba, w łeb zob. wbić 1.

Wejść, wleźć, wsiąść komuś na łeb zob. głowa 23.

Wybić coś komuś, sobie z(e) łba zob. wybić 2.

Wylecieć skądś na zbity łeb zob. zbić 1.

Wyrzucić, wylać, wywalić kogoś na zbity łeb zob. zbić 2.

Wziąć, brać sobie kogoś, coś na łeb; mieć kogoś, coś na łbie zob. wziąć 4.

Wziąć, brać, trzymać kogoś za łeb zob. wziąć 6.

Wziąć się, brać się, chwytać się, wodzić się itp. z kimś za łby zob. wziąć się 1.